Orbital Kırık Nedir?

Yüz travmaları sıklıkla göz etrafında “orbita” olarak adlandırdığımız dokuda kemik kırıklarıyla sonuçlanabilir. Alın ve yanak bölgesindeki oldukça sağlam kemik dokunun aksine göz etrafındaki kemik doku oldukça narin ve kırılgandır. Bazı anatomistler göz etrafındaki bu narin yapıdaki kemik dokuyu araçlarda çarpışma esnasında araç içindekileri koruması amacıyla özellikle oluşturulan “çökme bölgelerine” benzetmektedirler. Travma durumlarında orbitadaki kemiklerin kırılması ve çökmesi ile darbe bir nevi emilmekte ve göz küresinin korunması sağlanmaktadır. Bu tarz kırıkların en sık görülenlerinden bir tanesi “blow-out” “patlama” kırıklarıdır. Birçok değişik travma orbitada kırıklara sebep olabilmektedir; yüzün üst kısmına, göz etrafına çarpan sert bir tenis topu, yumruk, tekme, herhangi bir yabancı cisimle alınan sert bir darbe veya düşme esnasında kafanın ve gözün herhangi sert bir nesneye ya da zemine çarpması bunlar arasında sayılabilir.   

Orbital Kırık Semptomları Nelerdir?

Orbital kırıklar ağrılı olabileceği gibi nispeten ağrısız da olabilir. Yanakta, üst dudakta, burnun bir kısmında ve hatta aynı tarafta diş etlerinde hissizlik kimi durumlarda en sık görülen semptomplardan birisi olarak karşımıza çıkabilir. Travma bölgesinde morluk, kızarıklık ve şişlik de sık görülen erken dönem belirtileridir. Fakat bu tür morarma ve şişlikler başka rahatsızlıklarla da oluşabileceği için direk olarak orbital kırık göstergesi olarak sayılamaz. Özellikle çocuklarda neredeyse hiçbir belirti vermeyen; görsel olarak kızarıklık, şişlik, morarma yapmayan, ağrısız, nispeten “sessiz orbita kırıkları” karşımıza çıkabilir. Bu gibi durumlarda mide bulantısı ve halsizlik altta yatan bir kırığın bulgusu olabilir. Yine özellikle çift görme, kırığa bağlı gözleri hareket ettiren kasların kırık bölgesinde sıkışmasına bağlı veya direk olarak travmanın etkisi dolayısıyla sıklıkla karşımıza çıkabilen belirtilerdendir. Çocuklarda çift görme şikayeti de kısmen daha hafif seyredebilir veya sadece belirli yönlere bakışlarda ortaya çıkabilir. Bu nedenlerden ötürü göz bölgesinde herhangi bir travmanın ardından özellikle çocuklarda çok ayrıntılı ve dikkatli bir muayane yapılmalı gerekirse görüntüleme imkanları kullanılarak orbital kırık varlığı araştırılmalıdır. Orbital kemik kırıklarına yanak ve/veya çene kemiklerinde kırıkların da eşlik ettiği durumlarda hastalar konuşmada, çiğnemede ve ağızlarını açıp kapatmakta güçlük çekebilirler.

Orbital Kırık Tipleri Nelerdir?

Orbital kırıkların en sık görüldüğü bölgeler kemiğin en narin ve ince olduğu orbita tabanı ve iç duvardır. Dış duvardaki kemik dokunun niseten sağlam olmasından dolayı bu bölgede daha nadiren kırıklar görülür ve bu bölge kırıklarına genellikle yanak bölgesi kırıkları da eşlik eder. Bu tür kırıklar genellikle literatürde “tripod” veya “zigomatikomaksiller kompleks kırıkları” olarak adlandırılır. Her ne kadar bu tür kırıklar genellikle erken dönemde tanı alarak tedavi edilse bile kimi zaman çok eski tarihli orbital kırıklı hastalar görülmektedir. Özellikle çocukluk çağındaki sessiz kırıklar yüzünden bu tür hastalar zamanında tanı almamış olabilmektedirler. Yıllar sonra olsa bile bu tür kırıkların bazılarına yine de cerrahi müdahale yapılabilmektedir.

Orbital Kırıklarda Tanı

Orbital kırıklar genellikle travmayı takiben acilde veya sonrasında gidilen göz muayenesinde tanı almaktadır. Bu tür travmaların gözün kendisini de zedeleme riski olduğundan ayrıntılı bir muayene ile göz ve etraf dokuların değerlendirilmesi oldukça önemlidir. Zaman zaman göz küresinde delici kesici yaralanmalar veya görme duyusunun zayıflamasına veya tamamen kaybına yol açacak hasarlar oluşabilmektedir. Dolayısıyla gözün sağlığını tehdit edecek durumlar ekarte edilmelidir. Yine bu tür travmalarda ortaya çıkabilecek olan hayati tehlikeler göz önünde bulundurulmalıdır. Tanı genellikle BT (bilgisayarlı tomografi) görüntüleme ile konulur. Bt bu noktada hangi şekilde ilerleneceği konusunda da en büyük yol göstericidir.  

Orbital Kırıklarda Cerrahi

Her orbital kırık vakasında cerrahi müdahale yapılmalıdır diye bir kural yoktur. Özellikle küçük kırık alanlarının olduğu, gözün hareketlerinde kısıntıya yol açmayan, görmeyi tehdit etmeyen ve gözün eksenini bozamayacak büyüklükte kırıklar tedavi edilmeden takip edilebilir. Ancak geniş alanlı kırıklar, kalıcı bir şekilde hareket kısıtlılığına ve/veya çift görmeye yol açanlar, gözün eksenini tehdit eden ve zamanla daha kötü olması muhtemel olanlar, göz etrafındaki kasların ve/veya yumuşak dokuların kırık kemik parçaları arasına sıkıştığı ve kanlanma kaybı yaşadığı durumlarda cerrahi müdahale düşünülmelidir. BT bu konularda gereken bilgiyi büyük oranda sağlar ancak çoğu durumda bu tür yaralanmalara karşı yeterli tecrübeye sahip bir oküloplastik cerrahın değerlendirmesi daha uygun olacaktır. Cerrahi planlanan olgularda genellikle ödem ve morlukların geçmesi için bir iki hafta beklenebilir. Bu süre hem cerrahi aşamasında daha sağlıklı bir yaklaşıma hem de öncesinde yeterli değerlendirmeye zaman tanır. Yine de özellikle göz etrafındaki yumuşak dokuların ve gözü hareket ettiren kasların kırık kemik dokular arasında sıkıştığı durumlarda cerrahi müdahaleyi de çok geciktirmemek gerekmektedir.  

Orbital Kırıklarda Tedavi

Bazı küçük orbital kırıklarda en iyi tedavi enfeksiyonların önlenebilmesi açısından oral antibiyotiklerdir. Tabii bu süreçte hasta yakından takip edilmeli, iyileşme aşaması dikkatlice gözlemlenmelidir.  

Daha büyük kırıklarda çift görmeyi düzeltebilmek ya da göz küresinin aşağıya yanak içerisindeki sinüse doğru yer değiştirmesini önleyebilmek amaçlı; ki bu durum ilerleyen yıllarda ciddi deformitelere neden olur; acil cerrahiye gerek olmaktadır.

Cerrahi genellikle travmayı takiben 1-2 hafta içerisinde ödemin azalmasıyla uygulanır. Neredeyse tüm vakalar hastanın tamamen uyutulduğu genel anestezi altında yapılır.

Kırıklar genellikle göz kapağının içerisinden ya da göz kenarlarında kaz ayağı çizgileri içerisinden yapılan gizli kesilerden girilerek onarılır. Kırıkların boyutuna ve konumuna bağlı olarak titanyum levhalar, plaklar yada vidalar kullanılabilir. Bunlar genellikle kalıcıdır. Dikişe ihtiyaç duyulursa genellikle eriyen dikişler tercih edilir. Tüm bu genel bilgilerden de anlaşılacağı üzere bu tür kırıkların tamiri, gözü ve çevre dokuları koruyarak ve minimum cerrahi travma oluşturarak planlanmalıdır. Bu noktada da konuyla ilgili tecrübeli bir okuloplastik cerrah tarafından değerlendirme yapılması daha sağlıklı ve başarılı sonuçlar elde edilmesini sağlayacaktır. 

Orbital Kırıklarda Acil Müdahale

Nadiren ve genellikle çocuklarda olmak üzere orbital kırıklar acilen müdahale edilmesi gereken konular olabilir. Çocuklarda daha sıklıkla karşımıza çıkabilen durumlardan bir tanesi “kapı-aralığı kırığı” diyebileceğimiz “trap-door” kırıklardır. Bunlarda kırılan kemik arasına aldığı bir parça kas dokusu veya göz etrafındaki yumuşak dokuyla kapanabilir ve bu dokuların kanlanmasının bozulmasına ve sonuçta nekrozuna (doku ölümü) neden olabilir. Bu olgularda doğru tanı ve acil müdahale oldukça önemlidir.

Orbital Kırıklarda Ameliyat Sonrası İyileşme

Operasyon sonrası hastalar aynı gün eve gönderilir. Genellikle gözleri kapatmak gerekmez. Her ne kadar gözkapağı içerisinden veya kaz ayakları içerisinden gizli kesilerle yapılsa da operasyon dokular için bir travmadır ve dokularda kızarıklık, şişlik ve morluk görülebilir. Genellikle hastanın konforunu bozacak bir ağrı olmaz. Şişlik ve morluklar ise buz kompresleri ve topikal damla ya da merhemlerle ortalama 10 gün içerisinde düzelmeye başlar. Operasyon bölgesinde ve yüzün aynı kısmında diş etlerine kadar inebilen uyuşukluk ve hissizlik birkaç hafta veya ay sürebilir ancak sonuçta düzelir.

Orbita kırıkları, birtakım sporlar, araba kazaları, evde düşmeler ile oluşan yüz travmaları sonrası sıklıkla karşımıza çıkabilen durumlardır. Özellikle çocuklarda durumun acil olabileceği her zaman akılda tutulmalıdır. Ayrıntılı ve gözün bütün segmentlerinin incelendiği bir göz ve yüz muayanesi mutlaka yapılmalı hastanın genel durumu sorgulanmalıdır. BT gibi görüntüleme metodları tanıyı koymada uygulanacak tedavinin seçilmesinde önemlidir. Cerrahi her hasta için olmasa da gerekli durumlarda gözü ve görmeyi korumak, oluşabilecek deformiteleri ve fonksiyonel kayıpları engellemek amacıyla gerekli durumlarda uygun zaman aralığında yapılmalıdır.

Orbita kırıkları hakkında hakkında ayrıntılı bilgi ve Op. Dr İskender Alkın Solmaz ile online canlı video konsültasyon için dilerseniz linkteki formu doldurarak (https://forms.gle/UsDL2XaLGwtMPnLu6) ya da 0212 270 30 00 numaralı telefondan bize ulaşabilirsiniz.